Takvimler Ocak ay'ınin13'ünü 14'düne bağlayan geceyi gösterdiğinde Rumi takvime göre yeni yılın başlangıcı olup Kürt'ler tarafından "Sersal" yani yeni yıl olarak kutlanırdı.
Çok eski gelenek olan "Seré salé" kutlaması, Sümerlere ve de Babillere kadar geçmişi olduğu iddia edilse de doğrulama imkânım yoktur.
Benim yaşım (62) itibariyle yaşadıklarım, dedemden ve de yaşlılardan duyduğum ve hatırladığım kadarıyla "Seré Salé" kutlamalarının çok eski olduğu gerçeğidir.
Noel baba ve Hıristiyan yılbaşı kutlamalarına alternatif olmadığı gibi onlara benzer ortak hiç bir yönü de yoktur.
Günümüz erkek kadın karışımı, davul zurnalı eğlenceden öteye eğitici yönü daha önde idi.
İhtiyarların dualılarının makbuliyetini, çocukların masumiyeti ile birleştirilir, sadaka verilerek taçlandırılır ve paylaşma kültürü ile eğitilirdi.
Bu kısanın kısası bilgisinden sonra, gördüğüm ve de duyduğum Seré salé kutlamaları nasıl yapılırdı onu anlatayım.
Ocak ayının 13'ünü14'düne bağlayan gecede bekar erkeklerden ve çocuklardan oluşan guruplar, hazırlıklarını yapar, içlerinden Dede diğeri Nene olacak iki kişi seçilir, gerekli kostümler giydirilirdi.
Gürültü çıkarmak için teneke, tenekeye vurmak ve de köpeklerden korunmak için uygun sopalar alınırdı.
Gece yarısı olduğunda, kalu pir (dede, nene) önde tenekelere vurarak ev ziyaretlerine çakılırdı.
Tüm evler tanınır, hangi eve nasıl dua edileceği bilinirdi.
Bu guruplar, köylerde veya mahallelerde ellerindeki tenekelere vurarak gürültü eder evlerin kapılarını çalar, maniler söyler, onlara dua eder ve seré sallarını (yeni yıllarını) kutularlardı.
Bunları görenler de "Kali sersalé hat" veya "Kösé sersalé hat" diye bir birlerine haber verirlerdi.
Hangi eve geldiklerinde kapı açıldığında ekip susar dede olan kişi o evin beklentisine göre dua ederdi.
Diyelim o evin bekarı var mani şöyle olurdu:
***
Seré salé Bıné salé = Yılın başı yılın sonu.
Xeda bukki bide wı malı=Allah bu eve gelin versin.
Kebanya malı kebanya malı (Kebani: sözü geçerli ve evde tasarruf etme yetkisine sahip bayana denilir)
Dest bavi bıné kulliné =Evde bulunan yiyeceklere saklandığı yere el at
Para qırdik vir dıbiné=Bize düsen payımızı ver.
***
Manisi ile o eve gelin gelmesi için dua edilir.
Gurup üyeleri bu maniye (duaya) hep bir ağızda amin derlerdi.
Evde çocuk hasreti veya beklentisi varsa ayni mani tekrar edilir sadece dua kısmında "Xeda zarokki bıde vé malı (Allah bu eve çocuk versin)" derlerde.
Ekonomik sıkıntı varsa; "Xeda bereketaxu téke vé malé (Allah bu eve bereket koysun)" derlerdi.
Yöresel olarak bazı farklılıklar olsada genelde bu dörtlükler söylenirdi.
Kebani cimrilik etse veya bir şey vermemek için (sırf eğlence olsun diye) dirense dede;
***
Sere sale bıné salé
Xeda kurikki bıde vé malı (bu kıta duruma göre değişirdi)
Tıştki tıké turi kalı =Dedenin heybesine bir şey koyun
Kal güneye naçe malı. =Dedeye yazıktır eve gitmiyor.
Mani tekrar edilir ve bir şeyler almak için ısrarcı olunurdu.
Kabanı vermemekten ısrar edilirse bu defa:
Sere salé bıné sali= Yılın bası ve yılın sonu
Kal xeyidye daye pali=dede küsmüş tepeye gitmiş
Tıştek tikne turki kalın = Dedenin heybesine bir şeyler koyun
Kal hırs béye naçe malı.= Dede sinirlenmiş eve gitmiş.
Söylemeye başlar, heybeye bir şey konulmazsa dedenin askerleri olan gruptaki gençler ve çocuklar dedenin talimatıyla ellerindeki değneklerle ev haklinin ayaklarına hafiften vurarak (eğlencenin bir parçasıdır)bir şeyler almak için zor kullanırlardı.
Kebani de; bulgur, yağ, şeker, pestil... ev halkının durumuna göre bunlara hediyeler verirlerdi.
Toplanan hediyeler; önceden karşılaştırılan eve götürülür, hazır yiyecekler pay edilir orada yenilirdi. Bir kısmı yemek yapılır beraber yenilir, bir kısmıyla da köye gelen çerçi (eskiden seyar satıcılardı) den bir şeyler alınır ve paylaştırılırdı.
Çok güzel bir anane ve gelenekti.
Selam ve dua ile.
