Bu vitaminlerden öne çıkan biri de D vitaminidir.
D vitamini vücutta önemli görevleri olan yağda çözünen ve depo edilebilen bir vitamindir. Aslında hem vitamin, hem de hormondur.
Onu hormon yapan bir özellik de insan vücudunda mevcut hemen her hücrede reseptörlerinin olmasıdır.
Uzun yıllardan beri güneş ışığı vitamini olarak kabul edilen D vitamini başta kemikler olmak üzere vücudumuzun pek çok yerinde önemli görevleri olan bir vitamindir.
Araştırmalar arttıkça, kemik sağlığı ve kalsiyum mekanizması üzerindeki etkilerinden çok daha fazlasına sahip olduğu ortaya çıkmıştır.
D vitamini; balık ve yumurta gibi besinlerde çok az miktarda bulunsa da bunlarla alımı çok zordur. Yüzde 90 oranında güneş ışınları sayesinde sentezlenir.
Güneşteki Ultraviyole B (UVB) ışınlarıyla öncelikle derideki kolesterol türevi bir molekülden previtamin D3 olarak sentezlenir.
Deride sentezlendikten sonra karaiğere giderek 25-OH-D3 formuna dönüşür.
Kan tahlilinde ölçülen ve D vitamini düzeyinin değerlendirildiği form budur.
Sonrasında D vitamini, böbreklerde vücutta kullanılan 1,25 (OH)2D3 aktif formuna dönüşür.
Böylece D vitamini vücutta istenilen bölgede kullanılmak için hazırlanmış olur.
D Vitamininin Faydaları Nelerdir?
Vücutta hormon işlevlerini de yerine getirdiği için D vitamini hayati derecede önemli olabilmektedir.
-Vücutta kalsiyum metabolizması üzerine etki ederek, kemik yapımını arttırır ve kemiklerin daha güçlü olmasını sağlar.
-Kas fonksiyonunun normalinin korunmasına katkıda bulunarak vücutta kasların etkin şekilde çalışmasını sağlar
-Dişlerin mineral seviyesinin korunmasını sağlar.
-İmmünmodülatör etkisiyle bağışıklık sistemini iyileştirmeye ve düzenlemeye katkı sağlar. Özellikle Covid19 döneminde D vitamininin bağışıklık sistemi üzerindeki önemi daha iyi anlaşılmıştır.
-Enfeksiyonlarda etkilidir, vücuda yayılmasını önlemede görev alır.
-Hücre bölünmesinde etkili yarar sağlar.
-Mental sağlığın iyileşmesinde ve düzenlenmesinde etkili olarak depresyon üzerinde olumlu etki yapar.
-Kalbin normal durumunun korunmasında etkili olur, fonksiyonunu düzenler.
-Beyin fonksiyonlarının korunmasında etkili olur.
-Kan basıncının düzenlenmesinde rol oynar.
-Hipertansiyon, kalp hastalıkları, diyabet, bazı kanser ve otoimmün hastalıklara karşı koruyucudur
-Çok sayıda genin transkripsiyonunu modüle eder. Genlerimizin yaklaşık %10’unun aktive olması D vitaminine bağımlıdır.
Vucudumuz için bu denli öneme sahip D Vitamini eksikliği belirtileri nelerdir ve eksikliğinde vücutta neler olur ona bakalım:
D vitamini eksikliği belirtileri
●Kas ve kemiklerde zayıflık
●Tükenmiş ve yorgun hissetme
●Uykusuzluk
●Depresyon gibi ruh hali değişiklikleri
●Saç dökülmesi
●Baş ağrısı
●Bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı daha sık hastalanma
●Yaraların daha geç iyileşmesi
●İştahta azalma
●Ciltte solukluk
●Terleme
●Sürekli üşüme
D Vitamini Eksikliğinde Ne Olur?
Vücuda alınan D vitamini yetersiz olduğunda şu sorunlar ortaya çıkabilir:
Osteomalazi denilen erişkin dönemde görülen kemik hastalığı
Kas ve kemik ağrısı
Kemik erimesi ve kırılmaları
İskelet deformitelerine neden olan raşitizm hastalığı (çocuklarda uzun süreli D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması)
Bağışıklık sisteminin düşmesine bağlı hastalıklarla mücadelede yetersiz kalma
Obezite
Uyku bozuklukları
Alzheimer hastalığına zemin oluşturma
Kronik yorgunluk, halsizlik
Diyabet, hipertansiyon, kalp hastalıkları, kanser ve otoimmün hastalıklar ortaya çıkabilir.
D Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
D vitamini eksikliği küresel bir salgın olarak kabul edilmektedir.
Pek çok sebeple D vitamini eksikliği ortaya çıkabilir.
Bu sebeplerden bazıları şunlar:
-Yeterli güneş ışığı almamak, D vitamini eksikliği nedeni olabilir.
Ancak çoğu insan, kapalı alanda çok vakit geçirdiğinden yeterince güneş ışığı alamaz.
Özellikle kış aylarında güneşten alınacak D vitamini oranı oldukça düşer.
-Çok fazla güneş kremi kullanmak.
Çok fazla güneşe maruz kalmak yaşlanmaya ve cilt kanserine neden olduğu için çoğu insan güneş kremi kullanmayı tercih eder.
Bundan dolayı damla, sprey veya kapsül şeklinde eczanelerde bulunan D vitamini takviyelerine ihtiyaç duyarız.
-Takviye olarak D vitamini kullanmamak diğer bir eksiklik nedenidir çünkü sadece diyetle alınan yiyeceklerle vücudun ihtiyacı olan miktarı karşılamak oldukça zordur.
Bu yüzden D vitamini takviye kürleri almak yararlı olacaktır.
-Vücutta gebelik, obezite gibi nedenlerle artmış ihtiyaç, D vitamini eksikliğini tetikleyebilir.
-Koyu ten rengine sahip bireyler. Ten renginiz koyulaştıkça aynı miktar güneş ışığına maruz kalan daha açık tenli bireylere göre vücutta daha az D vitamini üretilir.
-Yaş ilerledikçe cilt incelir, dolayısıyla D vitamini üretimi azalır. Dolayısıyla yaşlı bireyler de risk grubundadır.
-Kronik hastalıklar ve bunlardan dolayı kullanılan bazı ilaçlar D vitamini ihtiyacını arttırabilir.
-Bağırsaktaki emilim problemleri
-Anne sütü ile beslenen ve D vitamini takviyesi verilmeyen bebekler de risk grubundadır. Bebek ya da anne takviye almıyorsa yüksek oranda risk taşır. Bu nedenle Sağlık Bakanlığı, bebeklere ilk günden itibaren günlük 400 ünite D vitamini verilmesi gerektiğini belirtir. 12. aya kadar bu dozda devam edilir. Doz kontrolü doktorunuz tarafından sağlanmalıdır.
D Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konur?
Sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda doktorunuz tarafından öncelikle D vitamini eksikliğine yönelik sorular sorulur.
Genellikle sonrasında 25-OH-D3 düzeyini belirlemek için kan vermeniz gerekir.
Yukarıda da söz ettiğim gibi vücuttaki D vitamini düzeyinin en iyi göstergesi, 25-OH-D3 tür. Doktorunuz kan tahlili sonucunuza göre eksiklik olup olmadığına karar verir.
D Vitamini Düzeyi Ne Olmalıdır?
Son yıllarda yapılan araştırmalara göre, D vitamini düzeyleri şöyle olmalıdır;
<20 ng/ml eksik
21-29 ng/ml yetersiz
30-40 ng/ml düşük normal
41-80 ng/ml normal
81-100 ng/ml yüksek normal
>100 ng/ml fazlalık
Elbette ki, var olan kronik rahatsızlıklar ve bunlardan dolayı kullanılan ilaçlar, yaş,kilo vb. faktörler yeterli olan düzeyi etkilemektedir. Doktorunuz en uygun doza karar verecektir.
D Vitamini Takviyesi Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Eksikliği tedavi etmek için ihtiyaç duyulan D vitamini miktarı, eksikliğin ciddiyetine ve bireysel sağlık risklerine bağlı olarak değişir.
-D vitamini yağlı bir gıdayla tercihen sabah kahvaltıdan sonra ve her gün alındığında etkinliği daha iyi olur.
-D vitaminini yükseltmek için genellikle her gün 10.000-12.000 Ünite olmak üzere 8 haftalık bir kullanım yeterli olacaktır.
Ancak kilonuz, yaşınız ve hastalıklarınıza bağlı olarak doz miktarı arttırılıp azaltılabilir.
Haftada bir kez yüksek doz almak yerine, bu dozu günlere bölerek almak daha iyi fayda sağlayacaktır.
-D vitamini melatonin metabolizması üzerinde etkili olduğu için akşam saatlerinde alınmaması gerekir.
-D vitamini vücutta kalsiyumu tutar. Ancak kalsiyumun kemiklere yerleşmesi K2 vitamini sayesinde olur.
K2 vitamini olmadan uzun süre ve aşırı miktarda D vitamini kullanılırsa hem kalsiyum kemiklere işlenemez, hem de damar duvarında çökerek damar sertliğine ve böbrekte çökerek böbrek taşına neden olabilir.
Bu yüzden yetişkin bireylerin K2 vitamini de içeren D3K2 formlarını kullanması daha yararlı olacaktır. Bebek ve çocuklar ise sade D3 vitamini kullanmalıdır.
-D vitamininin vücutta aktif formuna dönüşmesinde ve bağırsaklardan emilmesinde Magnezyum görev almaktadır.
Dolayısıyla D vitamini Magnezyumdan ayrı düşünülemez. Bu yüzden kullandığımız D vitamini takviyelerinden en iyi faydayı almak için, yanına bir de Magnezyum eklemeliyiz.
-Günlük gerekli olan Magnezyum ve K2 vitamininin uygun dozlarını ve dozaj formlarını eczacınız belirleyebilir ve sizin için en iyi takviye kürünü oluşturabilir.
-D vitaminini olması gereken düzeye çıkarttıktan sonra, daha düşük doz olan idame dozda kullanmaya devam etmeliyiz.
Çünkü D vitamininin vücuttaki yarı ömrü uzun değildir ve bırakılınca düşmeye meyillidir. Genellikle idame doz günlük 4000-5000 Ünite olarak tercih edilse de yine bireysel farklılıklarınıza göre doz ayarlaması yapılabilir.
-Size uygun doz, dozaj formu, ürün kalitesi gibi etmenler çok önemli olduğu için D vitamini ve diğer tüm vitamin/mineral takviyelerinin internet, market gibi mecralardan değil, eczacı danışmanlığında eczanelerden alınması sağlığınız için yararlı olacaktır.
-Eğer eksiklik varsa, yaz mevsiminde D vitamini kullanımının vücuda herhangi bir zararı yoktur. D vitamini yazın da kullanılabilir.
D Vitamini Yüksekliği Zararlı mıdır?
Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır.
D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası bazı sorunlara neden olmaktadır.
- Doku ve eklem kireçlenmelerine
-Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına
-Kanda kalsiyum yükselmesine
-Damar sertliğine neden olabilmektedir.
Gıda takviyelerini sağlık uzmanınız kontrolünde, önerilen dozda ve sürede kullanmanız gerektiğini belirterek hepinize sağlıklı ve mutlu günler diliyorum.
KONUK YAZAR
ECZ. ŞEYMA NASIROĞLU
